"Дойдуга эрэллээх уолаттар" култуурунай - патриотическай бэстибээл норуоту түмтэ
04:36 08.04.2025 16+
"Дойдуга эрэллээх уолаттар" култуурунай - патриотическай бэстибээл норуоту түмтэ
Быйыл дойдуга биллэриллибит Аҕа дойдуну уонна Ийэ дойдуну көмүскээччилэр , Улуу Кыайыы 80 сылларын көрсө,Тылгыны нэһилиэгэр анал байыаннай дьайыыга Хорсунун иһин мэтээллээх биир дойдулаахпыт Тимофеев Иван Иванович сырдык кэриэһигэр аналлаах ,Күүлэт түбэтин нэһилиэктэрэ кыттыылаах Дойдуга эрэллээх уолаттар диэн култуурунай - патриотическай бэстибээл үрдүк таһымҥа ыытылынна.
Чахчыта даҕаны,уол оҕо-инники эрэлбит,норуоппут кэскилэ буоллаҕа! Кинини кыра эрдэҕиттэн күүстээх-уохтаах,арчылыыр -араҥаччылыыр,харыстыыр,быыһыыр-көмүскүүр гына иитэн таһаарыы сүрүн сорукпут буолар.
Биһиги Уйбаанчыкпыт эмиэ аһыныгас дууһалаах, бултуурун-алтыырын сөбүлүүр,элэккэй майгылаах этэ . Ийэлээх,аҕатыгар төрдүс оҕонон күн сирин көрөн,тапталга бигэнэн ,ойор-тэбэр оҕо сааһа төрөөбүт төрүт дойдутугар Тылгыныбыт нэһилиэгэр ааспыта . Айылҕаҕа сылдьарын,иллэҥ кэмигэр куруук айылҕалыын алтыһарын туохтааҕар да ордороро.
Дойдубутугар 2022 сыл олунньу ый 24 күнүттэн саҕаламмыт анал байыаннай дьайыыга ,Ийэ дойдутун өстөөхтөртөн көмүскүү Украинаҕа 2024 сыллаахха барбыта. Уоттаах кыргыһыы хонуутугар сэриилэһэ сылдьан сырдык тыына быстыбыта.
Кини сырдык аатын үйэтитэн , "Тылгыны нэһилиэгэ" тыа сирин сэлиэнньэтин олохтоох дьаһалтата ,Тылгынытааҕы "Түһүлгэ" сынньалаҥ киин , Уйбаанчык төрөппүттэрэ,кэргэнэ, бииргэ төрөөбүттэрэ , бука бары ыраах-чугас аймахтара, нэһилиэкпит олохтоохторо бары саба түһэн,бу сүрдээх дириҥ ис хоһоонноох, патриотическай суолталаах бэстибээли тэрийэн,уолбут аатын үйэтиттибит.
Ол курдук, Күүлэт түбэтин: Бастакы Күүлэтиттэн, икки хамаанда, Торуой Күүлэттэн,Тылгыныттан түөртүү киһилээх(биир оҕо 17 дылы саастаах) хамаандалар, булчут мүччүргэннээх сырыылара диэн 6 түһүмэхтээх күрэхтэһиигэ илин-кэлин түһүстүлэр.
Күрэхтэһии кэрэ айылҕалаах Баҕадьаан күөлбүтүгэр ыытылынна. Тэрээһин иннинэ гимн тыаһыгар сүһүөхпүтүгэр турдубут, нэһилиэк баһылыга, тэрийээччи Иванов Е.А уонна ,Иван Иванович аҕата Иван Иннокентьевич тыл эттилэр, күрэхтэһии тутулун быһаардылар, кыттыыны ылар хамаандаларга ситиһиилэри баҕардылар. Бастакы түһүмэх, бэлэмнэммит маһы бириэмэҕэ эрбээн хайытыы диэн. Манна хамаандалар түргэн-тарҕан туттунуулара, дружбанан эрбээн,сорохтор сүгэнэн хайыта охсон, мастарын сааһылаан түргэнник бүтэрэллэрэ ирдэнэр. Бу түһүмэххэ, 2 Күүлэт нэһилиэгин хамаандата кыайыылаах тахсан үөрүү үктэллэннэ. Иккис түһүмэх, бириэмэҕэ ойбон алларан икки биэдэрэҕэ уу баһан оллооҥҥо уот оттон оргутуу буолла. Бу эмиэ бириэмэҕэ ыытылынна. Уолаттар сып-сап туттунуулара,оллооннорун уотун оттуулара көрөөччүлэргэ умнуллубат түгэннэри хаалларда. Тыа сирин уолаттара буолан,үлэлии үөрүйэхтэрэ,сатабыллара олус туһалаата. Аан бастакынан Тылгыны нэһилиэгин хамаандатын уута оргуйан ,бу түһүмэххэ бастаата. Үһүс түһүмэх, сыал ытыы. Төһө да халлааммыт тыалыран ытааччыларга кыра мэһэйдэри үөскэппитин иһин,саха уолаттара сытыы харахтаах,бэргэн ытааччылар диэн уос номоҕор сылдьаллар. Булчут киһи хайдах да халлаан буолбутун иһин син биир бултуур-алтыыр. Уолаттарбытыгар сытыы киирсии түмүгүнэн бу түһүмэххэ,2-Күүлэт нэһилиэгин хамаандата кыайыылаах тахсан, бэргэн ытааччыларынан ааттаннылар.
Төрдүс түһүмэх, тоҥуу хаарынан сүүрүү. Манна хамаандаттан биир киһи кыттыыны ылла. Хамаандалар саамай быһый, хорсун киһилэрин кытыннардылар. Бу түһүмэххэ Бастакы Күүлэт бастакы хамаандата бастаан үөрдэ-көттө. Бэһис түһүмэх, саамай кэтэһиилээх,күүтүүлээх буолла. Бэриллибит бириэмэҕэ хамаанданан куйуурдаан ,ким төһө элбэх балыгы хостообутунан,ыйааһынынан сыаналанна. Куйуурдаан ,балыктаан өбүгэлэрбит сут-дьылларга тыыннаах хаалбыттара. Ама мантан ордук туох баар буолуой, куйуур балыгыттан минньигэс ,онтон ордук ас? Сахалар төрүт дьарыкпытын үйэтитэ сылдьарбыт олус үчүгэй,үүнэр көлүөнэбитигэр,ыччаттарбытыгар холобур буоллубут. Саамай элбэх балыгы,мундуну 623 устууканы Тылгыны хамаандата куйуурдаата. Бастакы миэстэни ыллылар. Бүтэһик алтыс түһүмэх, хомуур хапсаҕай. Көрөөччүлэр ыһыытаан-хаһыытаан,уолаттары өйөөтүбүт. Тоҥуу хаарга хомуур хапсаҕайдаһан кыайыы өрөгөйүн ,Бастакы Күүлэт бастакы хамаандата ылла. Дьэ бу курдук, Булчут мүччүргэннээх сырыылара күрэх үрдүк таһымнаахтык ыытылынна. Тэрээһин арыллыытын саҥаран -иҥэрэн ыыттылар: Дмитрий Филиппов,Трофим Григорьев. Судьуйаларынан үлэлээтилэр:Иванов Е.А, Тимофеев И.И,Иванов В.В, Андреев В .А, Мосов М.М,Васильев И.Е,Васильев А.И, Григорьев А.Е,Тимофеев Н.В,Николаев Н.Н.
Булчут мүччүргэннээх сырыылара күрэхтэһии түмүгүн билиһиннэрэбит: Бастакы миэстэни Бастакы Күүлэт хамаандата ылла уонна "Тылгыны нэһилиэгэ" тыа сэлиэнньэтин дьаһалтата туруорбут 30 тыһыынча сууммалаах(хамаанда хас биирдии кыттааччытыгар 7500 рб бэрилиннэ) булт маҕаһыынын сертификата туттарылынна уонна кубок. Иккис миэстэни,2-Күүлэт нэһилиэгин хамаандата ылан, Иван Иванович төрөппүттэрэ туруорбут сыаналаах бириистэринэн наҕараадаланнылар. Үһүс миэстэни Тылгыны нэһилиэгин хамаандата ылла,кинилэргэ бииргэ төрөөбүттэрэ туруорбут сыаналаах бириистэрэ бэрилиннэ. Уонна 4 миэстэни ылбыт,Бастакы Күүлэт иккис хамаандатыгар,кэргэнэ Сардана Николаевна туруорбут бириистэрин туттардылар. Маны таһынан анал ааттары ылан,сыаналаах бириистэринэн наҕараадаланнылар:
Бастыҥ масчыт Прокопьев Семен,2-Күүлэт, (Тимофеева Мавра Ивановна дьиэ кэргэнэ туруорбут бирииһэ)
Түргэн күөсчүт Кылабысов Айнат,Тылгыны(Тимофеев Владимир Иннокентьевич дьиэ кэргэнин бирииһэ)
Бэргэн ытааччы Федоров Айастаан,2-Күүлэт(Тимофеева Мария Иннокентьевна дьиэ кэргэнин бирииһэ)
Бастыҥ куйуурдьут Григорьев Захар,Тылгыны (Васильева Валентина Васильевна, Васильева Розалия Николаевна,Иванов Николай Николаевич дьиэ кэргэттэрин бирииһэ)
Бастыҥ хомуур хапсаҕай Бастакы Күүлэт бастакы хамаандатыгар бэрилиннэ(Бииргэ үөрэммит оҕолорун ааттарыттан бирииһи туттулар)
Быһый атах Атаманов Эдик,1-Күүлэт( Иванова Варвара Иннокентьевна дьиэ кэргэнин бирииһэ)
Кононов Ваняҕа ,Тылгыны орто оскуолатын 11 кылааһын үөрэнээччитигэр,эдэр кэскиллээх оҕобутугар,Алексеева А.Е,Алексеев Е.В.убайдара Алексеев Герасим Егорович сырдык аатыгар туруорбут анал бириистэрэ туттарылынна .
Бары кыттааччылар сыаналаах бириистэри ылан долгуйдулар,үөрдүлэр.
Маны таһынан ,Ирина Ильична уонна Иван Иннокентьевич Тимофеевтар Илья Иванович диэн уолларын сырдык аатын үйэтитэн Ойбон алларыытыгар абсолютнай күрэх ыытылынна. Манна уопсайа 7 кыттааччы илин-кэлин түһүстэ. Илья Иванович 2006 сыллаахха Кэбээйи улууһугар ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи муҥха күрэҕэр, муус анньыытыгар чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта. Күрэх түмүгүнэн Ойбон алларыытын муҥутуур кыайыылааҕынан Григорьев Захар,Тылгыны нэһилиэгэ тахсан, төрөппүттэрэ туруорбут сыаналаах бириистэринэн -тэлэбииһэринэн,кубогынан,мэдээлинэн наҕараадаланна.
Кыайыыга дьулуурун иһин анал ааты ылла Егоров Игорь (Тылгыны нэһилиэгэ) Иванов НН туруорбут бирииһинэн наҕараадаланна ,
*Кыайыыга дьулуурун иһин*анал аатынан наҕараадаланна Атаманов Эдуард (Бастакы Күүлэ нэһилиэгэ)киниэхэ Тимофеев В.С. оҕолоро Николай,Валентина,Мария,Василий туруорбут бириистэрэ туттарылынна.
Тылгыны нэһилиэгиттэн Филиппов В.Н.туруорбут анал бирииһин -сүөгэйи ,Федоров Егорга туттардылар,Бастакы Күүлэт нэһилиэгэ.
Тылгыны нэһилиэгин баһылыга Егор Афанасьевич,Бастакы Күүлэт уонна Иккис Күүлэт хамаандаларыгар 10 лиитирэлээх канистрга антифриз биэртэлээн ,уолаттар олус үөрдүлэр. Иккис Күүлэт нэһилиэгин баһылыга Спиридонов Юрий Ивановичка махталбытын тиэрдэбит. Кыттааччыларын кытта тэбис тэҥҥэ сылдьыһан, хамаандатын өйөөтө. Бу курдук, Булчут мүччүргэннээх сырыылара күрэхтэһии силигин ситэн, олус үчүгэйдик ,үрдүк таһымҥа ыытылынна. Махталбытын тиэрдэбит тэрээһиҥҥэ кыттыыны ылбыт ,сүбэ-ама биэрбит, бириистэри туруорбут бука бары нэһилиэкпит олохтоохторугар,Ирина Ильична,Иван Иннокентьевич оҕолоругар,кийииттэригэр,күтүөттэригэр,бииргэ төрөөбүттэригэр, ыалдьыттары аһатыыга эбиэт буһарыыга ,остуол тардыыга көмөлөспүт нэһилиэкпит тэрилтэлэригэр ,аһатыыга сылдьыбыт тэрилтэ салайааччыларыгар, үлэһиттэригэр:Иванова Р.Н,Иванова М.М, Васильева И.Н,Самсонова Л.В, Федорова Л .А,Филиппова А .В,Васильева Н.А,Соркомова Р.А, бурдук аһы астаан көмөлөспүт,күөскэ ынах этэ биэрбит Кийииттэр түмсүүлэригэр, оскуола,детсад ,"Түһүлгэ" сынньалаҥ киин кэллэктиибигэр махтанабыт. Түргэн-тарҕан туттуулаах,барыны бары дьаһайар, Анастасия Ивановнаҕа барҕа махтал,кини салайыытынан ыалдьыттары,олохтоохтору аһатыы үрдүк таһымҥа ыытылынна.
Киэһэ "Түһүлгэ" сынньалаҥ киинигэр тэрээһин иккис чааһа култуурунайа ыытыллан киэҥ сэҥээриини ылла. Ол курдук,бу тэрээһиҥҥэ түөрт нэһилиэк барыта кыттыыны ылбыта тэрийээччилэри олус долгутта,үөртэ. Ирдэбил быһыытынан хас биирдии нэһилиэк биэстии нүөмэри бэлэмнээн аҕалыахтаах этэ. Ол курдук, Үҥкүүлүүр эдэр саас диэҥҥэ биир байыаннай үҥкүү уонна биир сахалыы үҥкүү, Суох буоллун сэрии диэн ырыа ҕа 2 ырыа ирдэммитэ төрөөбүт дойдуга таптал, эйэ-дьол туһунан. Кыайыыга кынаттыыр хоһооннор диэн нэһилиэктэн биир хоһоон. Кыттааччылар бары олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан, нүөмэрдэрин бэлэмнээн аҕалан кытыннылар,нэһилиэк олохтоохторугар кэрэ киэһэлэрин бэлэхтээтилэр. Кэнсиэрди "Түһүлгэ" сынньалаҥ киин уус-уран салайааччыта Иванова Марианна Макаровна салайан ыытта.Дьүүллүүр сүбэ сыаналаан,түмүк маннык буолла. Булчут мүччүргэннээх сырыыларыгар күрэхтэһиигэ үлэлээбит дьүүллүүр сүбэ сыаналаата. Бэрэссэдээтэлинэн Егор Афанасьевич Иванов үлэлээтэ.
Нэһилиэгинэн түмүгү таһаарыыга култуурунай тэрээһиҥҥэ:
1 миэстэ,Тылгыны нэһилиэгэ ,Тимофеев Я.С оҕолоро:Анна,Эдуард туруорбут сыаналаах бириистэрэ туттарылынна .
2 миэстэни ыллылар,2-Күүлэт нэһилиэгэ, Тимофеева А .С оҕолоро:Ирина,Мария бириистэрэ туттарыллыбыта.
3 миэстэни 1 Күүлэт нэһилиэгэ ылан,"Түһүлгэ" сынньалаҥ киин туруорбут бириистэрэ туттарылынна.Кыттыыны ылбыт Үгүлээт нэһилиэгэ Өктөмтөн Ирина Ильична эдьиийдэрэ,быраата туруорбут бирииһинэн наҕараадаланна.
Бастыҥ үҥкүүһүт анал аат кыайыылаахтарынан ,"Сандаара" үҥкүү бөлөҕө, "Кыыс Чороон" диэн үҥкүүлэрэ ааттанна,Тылгыны нэһилиэгэ ,кинилэргэ Тимофеева М.С оҕолоро:Анна,Степан,Ирина дьиэ кэргэттэрэ туруорбут бириистэрэ туттарылынна.
Бастыҥ ырыаһыт Светлана Тутукарова,1-Күүлэт нэһилиэгэ ,киниэхэ Васильев А.Г туруорбут бирииһэ бэрилиннэ
Бастыҥ хоһоонньут "Тиэрбэс туоната" бөлөх,"Саллаат суруга" диэн хоһоонун ааҕан кыайыылаах буолла,кинилэргэ Иванов В.В.туруорбут бирииһэ туттарылынна.
Маны таһынан, Геннадий Гаврильевка,1Күүлэт , буойун учуутал Прокопий Павлов хоһоонун постановкалаан олус истиҥник,дириҥ ис хоһоонноохтук аахпытын иһин, Тылгыны нэһилиэгиттэн Алексеева А.Е,Алексеев Е.В убайдара Алексеев Герасим Егорович сырдык аатыгар туруорбут анал бириистэрэ туттарылынна.
Дьэ бу курдук, Тылгыныбыт нэһилиэгэр култуурунай -патриотическай бэстибээл үрдүк таһымҥа ыытылынна, биир дойдулаахтарбыт Иван Иванович уонна Илья Иванович Тимофеевтар сырдык ааттарыгар ыытыллыбыт бастакы тэрээһин дьон-сэргэ сүрэҕэр,өйүгэр-санаатыгар умнуллубаттык иҥмитэ буолуо диэн эрэнэбит. Үүнэр көлүөнэҕэ кинилэр хорсун быһыылара холобур буолуоҕа,көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэ туруоҕа диэн эрэнэбит.
Виталина Григорьева
Оставить сообщение: