icon_gotop
18+
autorisation
Войти | Регистрация
Якутское время
07:57
Четверг, 21 Августа
Рекламный баннер 990x90px top

Тылгыныга "Түөлбэ талаана" бэстибээл умнуллубат түгэннэри бэлэхтээтэ!

21:47 04.12.2023 16+
Тылгыныга "Түөлбэ талаана" бэстибээл умнуллубат түгэннэри бэлэхтээтэ!

Тыйыс тымныылаах, өҥүрүк куйаастаах,барҕа баайдаах, үтүө үгэстэрдээх, үлэни өрө туппут үтүөкэн дьоннордоох, үүнэр күнтэн дьоллонон,тахсар күннүүн тэҥҥэ сырсар кэнчээри ыччаттардаах Сахабыт сирэ аан дойдуга аатырар-сураҕырар. Биһиги киэҥ нэлэмэн Сахабыт сиригэр үлэни өрө туппут үтүөкэн дьоннорбутугар анаан, Ил Дархаммыт Айсен Николаев, 2023 сылы Үлэ сылынан биллэрбитэ. Бу туһунан кини ахсынньы ый 19 күнүгэр 2022 сыллаахха Ил Түмэҥҥэ анал этиитигэр эппитэ. Сыл устата араас тэрээһиннэр тохтоло суох ыытылыннылар,билигин да ыытылла тураллар.

Бүлүү улууһун муниципальнай тэриллиилэр нэһилиэктэрин икки ардыларыгар ыытыллар "Сайдыы-түмсүү бастыҥ түөлбэтэ"- улуустааҕы көрүү-күрэх Күүлэт түбэтин ,Тылгыны,1-Күүлэт,2-Күүлэт,Үгүлээт нэһилиэктэрин "Түөлбэ талаана" култуура бэстибээлэ, ахсынньы ый 2 күнүгэр Тылгынытааҕы "Түһүлгэ"сынньалаҥ киин киэҥ уораҕайыгар буолан ааста. Бэстибээли Бүлүү куоратыттан култуура сайдыытын уонна норуот айымньытын оройуоннааҕы киинин методиһа Буслаева КН-дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ, информационнай-методическай салаа салайааччыта Додутов НВ, М.Н.Жирков аатынан муусукаалынай оскуола ойуулуур-дьүһүннүүр филиалын сэбиэдиссэйэ Иванов АЕ, П.Х.Староватов аатынан кыраайы үөрэтэр түмэл(музей) специалиьа Сыроватская СИ бары балаһыанньалары тутуһан, сыаналаатылар.

Күүлэт түбэтин бары нэһилиэктэрэ бэстибээлгэ хас түһүмэх аайы кыттардыы бэлэмнэнэн кэлбиттэрэ киһини олус үөрдэр. Чахчы даҕаны быйылгы бэстибээл үлэ сылыгар анаммыта олус үчүгэй,үлэ сылын чэрчитинэн элбэх үлэ үлэлэммит.

Көрүү-күрэхпит "Өбүгэбит туос иһитэ"-диэн туостан оҥоһуллубут иһиттэри көрүүттэн саҕаланна. Манна ирдэбил быһыытынан,ыаҕыйа,чабычах,мэһэмээн,тымтай,тууйас,маллаах иһит (нобуор) оҥоруутугар күрэх биллэриллибитэ. Туос иһиттэр өбүгэлэрбит барахсаттар аһаан-сиэн,астарын хаһаанан олорбут сүрүн иһиттэрэ буолаллар. Туос иһиттэр кэрэ көстүүлэринэн,моһуоннарынан дьон-сэргэ болҕомтотун тартылар. Дьүүллүүр сүбэ ирдэбилинэн сыаналаата. Күүлэт түбэтин уоннаТылгыныбыт уран тарбахтаах иистэнньэҥ "Иэйиэхсит"эбээлэрин түмсүүтүгэр барҕа махталбытын тиэрдэбит.Бэстибээли В. Ноев " Киһиэхэ төрөөбүт буора, дойдута" ырыатын матыыбынан скрипка алыптаах тыаһыгар орто оскуола муусукаҕа учуутала Иванова Р.С оонньоон көрөөччүлэр сүрэхтэрин дириҥ иэйиинэн толорон,дьикти абылаҥҥа куустарда. "Иэйиэхсит"эбээлэр түмсүүлэрэ (сал.Матвеева А.П) сахалыы арчылаан,сыт-сымар таһааран,буруолатан алҕаан арыйдылар. Бары киэҥ саалаҕа мустубут ытык-мааны ыалдьыттары,бэстибээл кыттыылаахтарын, көрөөччүлэри сахалыы ыраастаан арчылаатылар.Бэстибээли эҕэрдэ тыл эриэккэһинэн, баҕа санаа бастыҥынан Кристина Николаевна Буслаева арыйда.

Иккис түһүмэхпит:Саха сиригэр Үлэ сыла.Нэһилиэкпит киэн туттуута

диэн альбом рапорт көмүскээһинэ буолла. Бу түһүмэххэ Үлэ сылынан нэһилиэктэргэ туох үлэлэр барбыттарын,нэһилиэк тэрилтэлэрэ күргүөмнээх үлэҕэ күүстээхтик кыттыбыттарын,сорох нэһилиэктэр Үлэ сылын түмүгэр дьонноро туох наҕараада ылбыттарын туһунан кэпсээтилэр. Дьүүллүүр сүбэ бу түһүмэҕи эмиэ ирдэбил быһыытынан,балаһыанньанан сыаналаата. Үлэ сылынан үлэни өрө туппут чулуу дьоннорбут,нэһилиэкпит олохтоохторун ааттара киэҥ эйгэҕэ биллэллэрэ олус үчүгэй.

Култуурунай бэстибээлбит үһүс түһүмэҕэ:Үлэ-үүнэр,сайдар суол диэн театрализованнай представление көрүүтэ буолла. Бэстибээл сүрүн түһүмэҕэ бу диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо.Чахчыта даҕаны , "Үлэһит киһи үлэлээтэҕинэ эрэ дуоһуйар,үөрэр-көтөр,дьоллонор. Үлэ киһини кынаттыыр,халлааҥҥа өрө көтөҕөр"диэн суруйааччы Иван Данилов этэн турар. Үлэ сылыгар анаммыт театрализованнай көрдөрүүгэ нэһилиэктэр бары күргүөмүнэн,эппиэтинэстээхтик бэлэмнэнэн кэлбиттэр. Тылгыны нэһилиэгэ, биир дойдулаахтарбыт Филиппова Е.Г. уонна Борисов П.П.суруйан хаалларбыт нэһилиэкпит устуоруйатын кэпсиир сүрдээх үчүгэй ,баай ис хоһоонноох кинигэлэринэн сирдэтэн, нэһилиэк сайдыытын үлэнэн сирэйдээн театрализованнай представление турда.Өбүгэлэрбит Тылгыныбыт нэһилиэгэр олохсуйууларыттан саҕалаан сайдыытын түһүмэхтэринэн үлэнэн көрдөрбүттэрэ,Саха сиригэр биллэриллибит үлэ сылыгар олоҕурбута көрөөччүлэри сүрдээҕин үөртэ.Представление түмүгэр урут улэлээн ааспыт , үлэнэн олохпут суолун түстээбит дьоһун дьоммут мөссүөннэрэ сыанаҕа кыттааччылары кытта тэбис-тэҥҥэ хаамсыбыттара хайдахтаах да көрөөччү сүрэҕин долгуппут,уйадыппыт буолуохтаах. Атын нэһилиэктэр эмиэ нэһилиэктэрин чиэһин үлэнэн холобурдаан көрдөрдүлэр. Ыраах сытар 2-Күүлэт нэһилиэгиттэн үлэни өрө туппут,эдэр чэгиэн ыччаттар кэлэн, холкуос,сопхуос саҕанааҕы ферма үлэтин көрдөрдүлэр.Ыччаттар көхтөөхтөр.Үгүлээт нэһилиэгэ , урукку кэмҥэ Бүлүүтээҕи педагогическэй училище эдэркээн оҕолоро тыа сиригэр үлэлии тахсалларын көрдөрдүлэр. Талааннаах,үлэһит оҕолор үлэни өрө тутан ыраах сытар нэһилиэктэргэ элбэх сэргэхсийиини, ферма үлэтигэр былааны толорууга төһүү күүс буолалларын көрдөрдүлэр. Ыаллыы сытар 1-Күүлэт нэһилиэгэ эмиэ , үлэһит үтүө дьоннорун, Уйбаанабыстар улэһит удьуордарын,үрдүк ааттарыгар сүгүрүйэн театрализованнай представлениены көрдөрдүлэр. Хас биирдии нэһилиэк баай историялаах, чулуу дьоннордоох буолар.

Үлэттэн үөскүүллэр чулуулар,

Үлэҕэ буһаллар улуулар,

Үлэ таас очуоһун дабайан,

Үгүс сыл эргиирин самнаран!

Үлэни хоһууннар кыайаллар,

Үлэҕэ дьулуурдаах буоланнар,

Үлэттэн дьоллорун булаллар,

Тыа сирин үлэһит дьонноро.

Бэстибээлбит төрдүс түһүмэҕэ, нэһилиэктэр брендовай таҥастарын көрүү-күрэҕэ диэн. Манна нэһилиэктэр тугунан аатыраллара,сураҕыраллара эдэр уоллаах,кыыс таҥаһыгар көстүөхтээх. Дьүүллүүр сүбэ,көрөөччү хараҕар тута быраҕыллыахтаах. Тылгыныбыт нэһилиэгин эдэр ыаллара Светлана,Филипп Чэкэлээннэр ,уран тарбахтаах иистэнньэҥнэрбит Иванова Н.М уонна Егорова С.Е.тикпит мааныга кэтиллэр сиэдэрэй таҥастарын кэтэн тахсан көрдөрдүлэр. Уолбут -Түҥ Боотур нэһилиэкпит киэн туттуута, аһатан-сиэтэн олорор,Түҥ өрүспүтүн уонна сиртэн хостонор айылҕабыт баайын күөх төлөнү көрдөрдө, кыыспыт- Тыһакыыт аар-саарга аатырбыт нэлэһийэр хонуулардаах,сибэккинэн симэммит сыһыылардаах Илин уонна Арҕаа эбэбитин, бастыҥатыгар киирии ааркабытын,илин кэбиһэригэр нэһилиэкпит гербэтин оҕуруонан ойууламмыт кэрэчээн симэхтэрин кэтэн көрдөрдө. Иистэнньэҥ кыргыттарбытыгар махталбыт муҥура суох,эдэр ыалларга баай талым,чэгиэн олоҕу баҕарабыт.

Атын нэһилиэктэр брендовай таҥастарын кэтэн дьүүллүүр сүбэҕэ көрдөрдүлэр,1-Куулэттэр эдэр ыччакка анаан тигиллибит аныгылыы таҥастарын эдэрдии эрчимнээхтик хааман көрдөрдүлэр, таҥаьы Егорова А.А. тикпит, 2-Күүлэт нэһилиэгиттэн сиэлинэн оҥоһуллубут кыыстаах уол таҥаһын дьон -сэргэ олус диэн сэҥээрэ, ытыс дохсун тыаһынан уруйдаан- айхаллаан көрустэ. Үгүлээт нэһилиэгэ сахалыы сиэдэрэй үөрүүлээх,маанылаах түгэҥҥэ кэтиллэр таҥаһы,сону көрдөрдүлэр. Эдэркээн уоллаах,кыыс эчи мааныларын...Уопсай түмүк,түөрт көрүҥ түмүгүнэн маннык буолла диэн,дьүүллүүр сүбэ билиһиннэрдэ;

Тылгыны-78,15 баал

1-Күүлэт-57,45 баал

Үгүлээт-69,1 баал

2-Күүлэт-62 баал

Бу курдук,Тылгыныбыт нэһилиэгэр улуустааҕы култуура бэстибээлэ ыытыллан силигин ситтэ,элбэх көрөөччү дуоһуйа сынньанна. Нэһилиэкпит бары олохтоохторугар күүс-көмө буолбут дьоммутугар-сэргэбитигэр,декорацияҕа көмөлөспүт "Күнчээн"оҕо саадын, минньигэс аһынан ыалдьыттары аһаппыт орто оскуола коллективтарыгар, "Иэйиэхсит"эбээлэр түмсүүлэригэр, эдэр, эппиэтинэстээх, оскуолабыт учууталыгар Мосов И.М, таҥаһынан-сабынан,туттар малынан көмөлөспүт Николаева А.Т, Иванова В.Е, Николаев Н.Н. уонна бука бары бэстибээлгэ кыттыбыт актыбыыстарбытыгар, нэһилиэкпит олохтоохторугар, барҕа махталбытын тиэрдэбит. Үлэһит киһи өлөн-охтон биэрбэт, киһи олох олорорун устата үлэлиир, тус бэйэтигэр,тулалыыр эйгэтигэр,үлэ иилии эргийэр,эн күҥҥүн,үйэттэн үйэни уҥуордаан,үлэни таҥара оҥостон,күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии-хамсыы сылдьартан ,бу орто дойдуга,үлэттэн ордук туох баар буолуой? Эдэр кэнчээри ыччат, үлэни таптаа,үлэттэн дьоллон, үлэлээ-хамсаа, ай-тут диэн баҕа санаалаах, үлэ сылыгар анаммыт Түөлбэ талаана бэстибээл туһунан суруйуубутун түмүктүүбүт.

Раиса Иванова, Тылгынытааҕы "Түһүлгэ"сынньалаҥ киин дириэктэрэ,

Виталина Григорьева,Тылгыны олохтоох бибилэтиэкэтин кылаабынай бибилэтиэкэрэ

3827

Оставить сообщение: